Zanim będzie za późno

W Polsce każdego dnia aż 15 osób odbiera sobie życie. Samobójstwem zagrożone są nie tylko osoby dorosłe, ale przede wszystkim młodzież. 10 września obchodzimy Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom.

Według danych WHO i Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego Polska znajduje się na drugim miejscu w Europie jeśli chodzi o samobójstwa wśród młodzieży. Są to zatrważające dane. Samobójstwom można jednak (i trzeba!) skutecznie zapobiegać. Dlatego w tym wpisie chciałbym skupić się nie na przyczynach i rodzajach samobójstw (to bardzo szeroki temat i można o nim poczytać w wielu książkach z zakresu psychologii oraz w internecie), lecz przede wszystkim na ich przeciwdziałaniu.

Na początek warto wiedzieć na co zwrócić uwagę?

• częste wypowiadanie przez osobę myśli negatywnych i mogących mieć związek z samobójstwem, np. "życie jest bez sensu", "moje życie jest nic nie warte". Oczywiście dość powszechnie zdarza się, że każdy z nas je czasami ma i wcale nie oznacza to, że chcemy popełnić samobójstwo. Jednak gdy zauważamy je coraz częściej, mogą stanowić one pierwszy sygnał ostrzegawczy;
• tendencje i plany samobójcze, np. groźby samobójcze, mówienie o śmierci, zrobieniu sobie krzywdy, wyraźne planowanie i przygotowywanie się do tego. Jest to sygnał bardzo poważny (o wiele poważniejszy niż same myśli samobójcze) i nigdy nie należy go bagatelizować;
• wszelkie nagłe zmiany w zachowaniu osoby, zwłaszcza: apatia, nagłe pogorszenie nastroju, agresja, izolowanie się od innych;
• nagłe zmiany w osobowości, utrata dotychczasowych zainteresowań;
• objawy depresji (utrzymujące się od dłuższego czasu poczucie smutku, beznadziei, zniechęcenia, apatii, lęku). Obok tendencji samobójczych jest to jeden z najpoważniejszych sygnałów świadczących o zagrożeniu samobójstwem;
• znaczne pogorszenie funkcjonowania i wyników w szkole lub w pracy, wagarowanie, unikanie pracy;
• nagłe finalizowanie i załatwianie wszystkich ważnych spraw;
• oddawanie rodzinie i przyjaciołom cennych przedmiotów;
• poprzednie próby samobójcze.

Wszystkie te cechy mogą świadczyć o ryzyku popełnienia samobójstwa. Stanowią tzw. syndrom presuicydalny. Suicydologia to nauka o samobójstwach, ich przyczynach i zapobieganiu.

Co można zrobić i jak pomóc osobie zagrożonej samobójstwem?

Tak jak w przypadku wielu trudnych i złożonych problemów, nie ma jednej recepty. Są jednak działania, które możemy i powinniśmy podjąć:

• dawać osobie poczucie wsparcia, spędzać z nią jak najwięcej czasu;
• wzmacniać jej samoocenę, podkreślać mocne strony;
• rozmawiać i zachęcać do rozmowy o swoich problemach i emocjach im towarzyszącym;
• usuwać z otoczenia zagrażające czynniki i przedmioty, którymi ktoś może sobie zrobić krzywdę;
• gdy zauważamy oznaki depresji jak najszybciej zwrócić się o pomoc do specjalisty (pscyhologa i/lub psychiatry);
• wskazywać różne formy pomocy i zachęcać do korzystania z nich. Można znaleźć je np. tutaj https://emocje.pro/samobojstwo-jak-pomoc-osobie-ktora-chce-popelnic-samobojstwo/
• jak najszybciej reagować na zagrożenia samobójstwem wśród dzieci i młodzieży w szkole. Tutaj można przeczytać o tym więcej https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/66801/WHO_MNH_MBD_00.3_pol.pdf;jsessionid=E25A6D1C765028137C2F02486DF73C96?sequence=4

Czego zdecydowanie nie robić?

W tym przypadku myślę, że można powiedzieć nieco więcej. Zatem na pewno nie wolno i nie powinno się:

• przedstawiać samobójstwa jako czegoś dobrego lub jako ostatecznego rozwiązania problemów;
• bagatelizować zagrożenia samobójstwem, np, śmiać się, nie dowierzać, mówić "na pewno on / ona tego nie zrobi";
• zostawiać osoby zagrożonej samobójstwem sam na sam z jej problemami;
• skupiać się podczas rozmów na samym fakcie samobójstwa zamiast na przyczynach, problemach danej osoby, emocjach jej towarzyszących (np. pytać kiedy i w jaki sposób ktoś próbował popełnić samobójstwo);
• samemu prowokować podczas rozmów tematy samobójstw;
• dawać dużo rad i pouczeń zamiast słuchać danej osoby;
• obwiniać i zasypywać pytaniami w stylu "dlaczego?" osobę, która próbowała popełnić samobójstwo;
• obiecywać osobie zagrożonej samobójstwem, że nikomu o tym nie powiemy (często zdarza się, że szukamy pomocy i musimy konsultować się z różnymi specjalistami, więc powinniśmy o tym powiedzieć);
• prosić osobę, która próbowała popełnić samobójstwo żeby "już nigdy więcej tego nie robiła". Często osoba nie jest w stanie nad tym zapanować i potrzebuje fachowej pomocy, terapii. Nie może więc nam obiecać, że nigdy tego nie zrobi. Warto jednak poprosić by obiecała nam, że nic złego sobie nie zrobi do naszego kolejnego spotkania, rozmowy;
• będąc nauczycielem, pedagogiem, psychologiem prowadzić zajęcia z grupą na temat samobójstw i depresji jako pierwsze w kolejności, bez żadnych wcześniejszych tematów, np. umiejętności społecznych, radzenia sobie ze stresem, problemami, konfliktami;
• prezentować grupie filmy na temat samobójstw bez ich dokładnego omówienia i dyskusji;
• prezentować filmy i materiały nieodpowiednie, np. w których nie są zbyt dokładnie ukazane emocje i przeżycia bohatera, nie są jasno przedstawione powody i sytuacje które doprowadziły kogoś do próby samobójczej.

Jeśli macie więcej pytań związanych z tematyką samobójstw i ich zapobieganiem to zapraszam do zadawania ich w komentarzach. Zachęcam również do obejrzenia krótkiego filmiku pani psycholog Agnieszki Paprockiej na ten temat https://www.youtube.com/watch?v=jGovV_P3qhs Jakiś czas temu odkryłem jej kanał na Youtube. Moim zdaniem jest bardzo wartościowy i porusza ważne kwestie.

Dla ciekawskich:

Autorką rysunku do dzisiejszego tekstu jest znana mi i niezwykle utalentowana artystyczna duszyczka o imieniu Sylwia :) Kiedyś nawet chyba wspólnie zatytułowaliśmy go "Emotions are natural". Każde emocje, nawet te trudne, są czymś naturalnym. Gdy będziemy o nich rozmawiać i będziemy uczyli się radzić sobie z nimi w odpowiedni sposób, mamy szansę zapobiec wielu próbom samobójczym.

Więcej prac Sylwii znajdziecie na jej profilach na facebooku i instagramie:

https://www.facebook.com/pokropka/

https://www.instagram.com/po.kropka/?hl=pl
Zapraszam do odwiedzenia i polubienia :)